Najmlađi YU heroji / Zlate Malakovski (Gostivar), Milan Mravlje (Ljubljana) i Mate Blažina (Pula)

Novembar 1973: Na Memorijalnom kompleksu Jabuka, kod Pljevalja, otkrivene su, 30. septembra, spomen-biste osmorici pionira-heroja poginulih u NOB-u. Biste - rad vajara Ljuboja Čabarkape iz Pljevalja - otkrivene su za vreme svečanosti u spomen pioniru-heroju Bošku Buhi. Biste se nalaze u krugu Spomen-doma "Boško Buha" koji je podignut novčanim prilozima milion pionira iz tri hiljade jugoslovenskih škola. 

U senci visokih četinara, na večnoj straži, stoji osmoro najmlađih heroja Jugoslavije: Lepa Radić iz Bistrice kod Banje Luke, Sava Jovanović Sirogojno iz sela Sirogojno, Zlate Malakovski iz Bogdeva kod Gostivara, Mate Blažina iz Čambarelića kod Pule, Ganimet Terbeši iz Đakovice, Milan Mravlja iz Ljubljane, Vera Miščević iz Belegiša kod Stare Pazove i Dragan Kovačević iz Grahova kod Nikšića.

Front prvi objavljuje tačne podatke o osmoro najmlađih heroja NOB-a. Slede priče o još trojici mladih boraca...

Heroj iz Gostivara

Pionir Zlate Malakovski, rođen je 1926. godine u Bogdevu kod Gostivara, stupio je s nepunih sedamnaest godina u odred "Korab".

Zarobljen je i oteran u Albaniju, u logor.

U Makedoniju se vratio 1943. godine i odmah se priključio udarnim grupama koje su neprestano izvodile akcije.

U jednoj takvoj akciji, u kojoj je došlo do oštrih borbi s bugarskim fašistima, Zlate je 1944. pao smrću heroja.

Međutim, on ipak nije zvanično proglašen narodnim herojem.

Sin herojskog grada

Pionir Milan Mravlje, rođen je 1927. godine u Ljubljani u gradu koji jedini u Jugoslaviji nosi naziv grada-heroja.

Član Skoja od 1941. godine, a već sledeće godine je član pokrajinskog komiteta Skoja.

Svoju hrabrost i dovitljivost Milan je potvrdio u borbi, kao kurir Dolomitskog partizanskog odreda. U najtežim situacijama nije se razdvajao od harmonike, veseleći svoje drugove i drugarice i prenoseći u njoj katkad važna partizanska dokumenta. 

Poginuo je 1942. godine noseći u svojoj harmonici partizansku poštu u okupiranoj, ali nikad pokorenoj, Ljubljani. 

Tada je imao petnaest godina. Herojski je poginuo, ali narodni heroj nije postao.

Neustrašivi Mate

(Foto: Wikipedia)

Mate Mata Blažina, rođen je 10. marta 1925. u Čambarelićima kod Pule. Bio je zemljoradnik. Član KPJ je od avgusta 1944. U NOB je stupio u jesen 1943. odmah posle kapitulacije Italije. Učestvovao je u razoružavanju talijanskog garnizona u svom rodnom kraju. 

Aprila 1944. godine Mate je upućen u brigadu "Vladimir Gortan". Postao je borac Prve čete Prvog udarnog bataljona. Jula 1944. godine njegova četa je prebačena na područje Buja, gde je Mate učestvovao u više akcija. 

Jednom je sa grupom partizana sačekao u zasedi, na glavnoj cesti Trst-Pula, autobus sa dvadeset pet Nemaca-avijatičara. U kratkoj borbi ubijeno je dvadeset neprijateljskih vojnika, a pet zarobljeno,

Mate je 6. avgusta 1944. godine, kao član Skoja, sa još četiri druga preobučen u nemačku uniformu, otišao u fašistički garnizon mesta Salvore, gde je bilo 17 talijanskih karabinijera. Rekao je da im preti opasnost od partizana i da treba da se odmah povuku u Trst. 

Talijani su to jedva dočekali i po savetu "saveznika" odmah se postrojili ispred kasarne pod punom ratnom spremom. Tada je Mate sa svojim drugovima uperio na njih oružje i povikao: 

"Ruke uvis! Mi smo partizani!" 

Karabinijeri su se zbunili, poslušno digli ruke i pod stražom odmarširali u štab partizanskog bataljona. Dva dana kasnije Matina četa je otišla u Gorski kotar, gde je formirana Treća brigada Četrdeset treće istarske divizije.

I u novoj sredini Mate se isticao svojom hrabrošću, a naročito u zauzimanju aerodroma na Grobničkom polju gde je poginulo preko 200 ustaša i Nemaca. Posle toga je (avgusta 1944.) odlikovan Ordenom za hrabrost i primljen u KPJ.

U bici sa nemačkim garnizonom kod Brinja, 12. aprila 1945. godine, Mate je uspeo, u borbi prsa u prsa, da savlada dva Nemca, da ih sveže i preda komandantu. 

U borbi kod Mrzle Vodice, u Gorskom kotaru, njegova brigada je imala zadatak da drži u obruču neprijatelja koji se nalazio u Lokvama. U tom tridesetočasovnom okršaju poginuo je i hrabri Mate Blažina kao zamenik komandira čete.

Za narodnog heroja proglašen je 1953.

Napisao: Njegoslav Puharić, obrada: Yugopapir (Front, 1973.)

(Snimio: Vasilije Matović / Wikipedia)

Podržite Yugopapir na Patreonu * Donate